Środki farmakologiczne o właściwościach usypiających zawsze wymagają ostrożności w trakcie stosowania. Ich oddziaływanie na układ nerwowy i neuroprzekaźniki ma duży wpływ na funkcjonowanie pacjenta. Czy barbiturany są bezpiecznymi lekami uspokajającymi? W jakich przypadkach warto je wykorzystać? Jakie skutki uboczne mogą wywołać?
Czym są barbiturany i jak działają?
Barbiturany to zbiorcza nazwa dla produktów leczniczych zawierających pochodne kwasu barbiturowego. Ich działanie opiera się na postsynaptycznym wzmocnieniu kwasu γ-aminomasłowego (GABA), który jest neurotransmiterem odpowiedzialnym za wyciszenie funkcjonowania układu nerwowego. Efektem tego jest zmniejszenie pobudliwości neuronów, co wyzwala efekt uspokajający i wyciszający np. ograniczenie aktywność mięśni.
Leki grupy barbituranów dzieli się z uwagi na czas działania:
- bardzo krótki np. heksobarbital
- krótki np. pentobarbital
- średni/umiarkowany np. allobarbita, cyklobarbital
- wydłużony np. fenobarbital, metylofenobarbital
Zastosowanie barbituranów
Pierwotnym założeniem barbituranów było przeciwdziałanie stanom lękowym np. uwarunkowanym chorobami psychicznymi lub naturalną strachem związanym z zaplanowanym zabiegiem operacyjnym. Jako leki prowadzące do silnego wyciszenia systemu nerwowego i indukowania snu były podawane pacjentom, którzy borykali się z problemami bezsenności. Jednak z czasem zostały zastąpione przez benzodiazepiny.
Obecnie barbiturany są wykorzystywane jako środki o działaniu znieczulającym np. przed zabiegami chirurgicznymi. Z kolei przeciwdrgawkowe właściwości pochodnych kwasu barbiturowego znajdują zastosowanie w przeciwdziałaniu padaczce, zwłaszcza w trakcie silnych napadów. Warto też dodać, że barbiturany są używane przez weterynarzy do przeprowadzania eutanazji.
Barbiturany a bezpieczeństwo
Ze stosowaniem barbituranów wiąże się spore ryzyko dla pacjenta. Przede wszystkim należy zacząć od tego, że są to leki o wysokim potencjale uzależniającym. Niestety, ale nawet krótkotrwała farmakoterapia może spowodować uzależnienie psychiczne i fizyczne u pacjenta. Środki te wyzwalają też zespół abstynencyjny w przypadku odstawienia (po co najmniej miesiąc stosowania), co prowadzi do występowania m.in. napadów drgawkowych, halucynacji czy wysokiej gorączki. To jedna z głównych przyczyn zastąpienia barbituranów lekami z grupy benzodiazepin.
Różnica między dawką leczniczą a szkodliwą jest marginalna. Oznacza to, że szansa na przedawkowanie i zatrucie barbituranami jest bardzo duże. Dodając do tego fakt, że pochodne kwasu barbiturowego ulegają silnej kumulacji w organizmie i wykazują toksyczne właściwości, można śmiało stwierdzić, że terapia przy użyciu tych leków może być powodem większej ilości problemów niż korzyści. Symptomy wskazujące na zatrucie barbituranami to:
- drażliwość, senność, oszołomienie
- zaburzenia czynności poznawczych
- zawroty głowy i niezborność ruchowa
- problemy z mową i zaburzenia świadomością
- upośledzenie pracy nerek i jelit
- trudności z oddychaniem i zwolnienie akcji serca
Pacjenci stosujący barbiturany odczuwają skutki leczenia. Dzień po zażyciu leku odczuwają dyskomfort w formie pogorszenia nastroju, niepokoju, problemów ze skupieniem. Leki są niebezpieczne dla seniorów, gdyż organizm osób starszych nie ma aż tak dużej skuteczności w metabolizowaniu barbituranów i powoduje to większe szanse przypadkowego przedawkowania. Ponadto warto dodać, że lek pod żadnym pozorem nie może być podawany kobietom w ciąży – silne działanie leków może spowodować, że dziecko urodzi się z zespołem abstynencyjnym i wykazywać cechy uzależnia.
Bibliografia:
- Skibski J., Abdijadid S. „Barbiturates.” In: Stat Pearls [Internet]. StatPearls Publishing 2021.
- Lopez-Munoz F., Ucha-Udabe R., Alamo C. „The history of barbiturates a century after their clinical introduction.” Neuropsychiatric Disease and Treatment 2005, 1(4): 329-343.
- http://neuropsychologia.org/zatrucie-barbituranami
