O stresie
Pojęcie stresu towarzyszy człowiekowi w różnych dziedzinach życia – począwszy od pracy, przez kontakty interpersonalne, a skończywszy na zdrowiu. Stres od wielu lat jest obiektem zainteresowania lekarzy i psychologów, co wynika z jego nieodłączonej obecności w dzisiejszych czasach. Jak definiować stres? Co może być jego źródłem? Czy stres może być przyczyną chorób? W jaki sposób należy mu przeciwdziałać?
Co to jest stres?
Stres można definiować na wiele sposobów, co wynika też z różnic związanych z jego występowaniem w konkretnej sytuacji. Niemniej jednak przeważnie stres jest określany jako stan czy też proces, który powoduje, że określone czynniki wyzwalają w organizmie poczucie zagrożenia i naruszają jego równowagę. Niekiedy stres jest utożsamiany z reakcją organizmu, która ma na celu przygotowanie organizmu do poradzenia sobie z bodźcami (stresorami) utożsamianymi jako potencjalne wyzwanie czy też przeszkoda. Niezwykle istotną kwestią jest to, że stres oddziałuje jednakowo na kondycję psychiczną i fizyczną.
Przyczyny i objawy stresu
Trudno wskazać konkretne czy też najbardziej powszechne źródło stresu. Podatność człowieka na stresory są kwestią wielce indywidualną np. część osób będzie mocno odczuwać stres związany z krytyką, podczas gdy inni pozostaną wobec tego obojętni. Bodźce stresogenne są bardzo zróżnicowane:
- niedostatek i/lub zaburzenia snu
- nadwaga, otyłość i związana z tym niska samoocena
- brak balansu pomiędzy odpoczynkiem a pracą tzw. życie na pełnych obrotach
- nadmierne zmęczenie spowodowane aktywnością fizyczną np. intensywny i wyczerpujący trening
- przeżycie ciężkich doświadczeń np. wypadek komunikacyjny, strata bliskiej osoby, choroba członka rodziny,
- stresory fizykochemiczne np. skrajne temperatury i ciśnienie, alkohol i substancje psychoaktywne, niektóre leki
- czynniki psychospołeczne w pracy np. nadmierna ilość obowiązków, ograniczenie zakresu kontroli wykonywanych zadań, brak wsparcia ze strony współpracowników i przełożonych, niejasność dotycząca roli zawodowej
- niewłaściwe odżywianie np. niedostateczne nawodnienie, nadmierne spożycie produktów przetworzonych, niedobory witamin i minerałów
Trudno mówić o jednym, konkretnym odzwierciedleniu stresu. Stres to stan, który wyzwala równocześnie objawy somatyczne (np. biegunkę, wymioty, nadmierną potliwość, bóle mięśniowo-stawowe, obniżone libido, brak apetytu), emocjonalne (np. niepokój, poczucie przytłoczenia, obniżenie nastroju), behawioralne (np. ograniczenie kontaktów z innymi, przesadna drażliwość, nawyki nerwowe) i poznawcze (np. brak umiejętności stanowczego podejmowania decyzji, natłok myśli – gonitwa, problemy ze skupieniem).
Czy stres może być przyczyną chorób?
Tak, długotrwała ekspozycja na stres i poczucie nadmiernego napięcia nerwowego jest niezwykle szkodliwe dla organizmu. Podobnie jak wcześniej, ciężko mówić o konkretnych następstwach stresu. Część osób może borykać się z problemami nadciśnienia tętniczego i być bardziej podatne na występowanie epizodu z zawałem mięśnia sercowego. U innych stres może stanowić przyczynę zespołu jelita drażliwego i problemów związanych z odżywianiem się (np. zespół BED – gwałtownego objadania). Ponadto stres obniża odporność, może stanowić jedną z przyczyn chorób psychicznych, powodować problemy z pamięcią, a nawet wywoływać dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa czy powodować ataki migreny. Co więcej, nie można zapominać o innych problemach np. wypaleniu zawodowym.
Techniki radzenia sobie ze stresem
- Psychoterapia jest świetnym narzędziem do przepracowania traum, nauki radzenia sobie z emocjami czy zachowania dystansu i spokoju w stresujących sytuacjach.
- Regularna aktywność fizyczna o optymalnym stopniu intensywności pozwala złagodzić przesadne napięcie nerwowe i poprawić nastrój – ćwiczenia oddechowe i joga są najczęściej rekomendowane na przywrócenie prawidłowego balansu.
- Zmiana nawyków żywieniowych, a zwłaszcza zadbanie o prawidłowy poziom magnezu, witaminy B6, potasu i wapnia, ma korzystny wpływ na kondycję psychofizyczną.
- Ograniczenie lub całkowite odstawienie alkoholu, papierosów, kawy i napojów bogatych w kofeinę oraz substancji psychoaktywnych.
- Konsultacja z psychiatrą w celu dobrania odpowiednich leków uspokajających.
- Przestrzeganie zasad higieny snu, regularne wysypianie się i zadbanie o optymalną ilość odpoczynku w stosunku do wykonywanych obowiązków.
- Terapia zajęciowa i hobby np. malowanie, czytanie, spacery i inne zajęcia wymagające skupienia, a pozwalające opanować gonitwę myśli.
- Aromaterapia olejkami (np. lawenda), słuchanie muzyki relaksacyjnej, medytacja.
- Fitoterapia ziołami o wartościowym wpływie na nastrój i sen np. kozłek lekarski, rumianek, melisa, szyszki chmielu.
