Sól Erlenmajera, a właściwie Solutio Erlenmayeri to recepturowy lek na bazie soli bromu, wykazujący efekt uspokajający i nasenny. Preparat sporządza się w warunkach aptecznych na podstawie recepty lekarskiej. W zależności od zaleceń, sól Erlenmajera można stosować samodzielnie lub w połączeniu z innymi substancjami, które potęgują działanie soli bromu.

Sól Erlenmajera – z czego się składa?

 

Solutio Erlenmayeri to jeden z leków recepturowych, z którym ma styczność każdy farmaceuta i technik farmaceutyczny – zarówno w codziennej praktyce aptecznej, jak i w toku nauki. Ten popularny lek recepturowy (sporządzany w aptece z przepisu lekarza) ma postać roztworu, który zawiera trzy sole bromu: bromek amonu, potasu oraz sodu. Wymienione substancje występują w precyzyjnie określonym stosunku: 1 część bromku amonu, 2 części bromku potasu oraz 2 części bromku sodu.

Sporządzenie roztworu nie nastręcza wielkich trudności. Wystarczy odważyć potrzebne składniki, rozetrzeć i tym samym połączyć je w moździerzu, a następnie rozpuścić w odpowiedniej ilości wody. Wykonując sól Erlenmajera należy mieć na uwadze to, że maksymalna dobowa dawka bromków wynosi zaledwie 1 g (Farmakopea nie określa natomiast maksymalnych dawek jednorazowych). Co ważne, dobowa dawka dla bromku amonu nie może przekroczyć 0,5 g! Jest to związane z toksycznością soli bromu, które mogą wywoływać niekorzystny efekt nawet w dawkach terapeutycznych, przy czym najbardziej szkodliwy jest właśnie bromek amonu. Tuż za nim „plasują się” bromek potasu oraz bromek sodu.

Sól Erlenmajera – mechanizm działania

 

Jak wspomniałam we wstępie, sól Erlenmajera wykazuje działanie uspokajające, w większych dawkach wywiera zaś efekt nasenny. Mechanizm działania jonów bromkowych polega, w skrócie, na wypieraniu jonów sodu i retencji bromków w płynach międzykomórkowych. W ten sposób neurony stają się mniej pobudliwe, a przez to spada reaktywność układu nerwowego i osiągany jest efekt sedatywny.

Aby nasilić działanie uspokajające i/lub nasenne, sól Erlenmajera łączy się z innymi składnikami. Są to zarówno środki syntetyczne (np. fenobarbital sodowy), jak i gotowe preparaty ziołowe, np. nalewka walerianowa (łac. Tinctura Valeriana), głogowa (łac. Tinctura Crataegi), Neospasmina czy Passipasmina. Dwa ostatnie preparaty są również wykorzystywane jako środki korygujące właściwości organoleptyczne, ponieważ sole bromu mają gorzkawy smak. Lek zawierający kilka składników różnego pochodzenia określa się mianem mieszanki recepturowej, która jest wydawana z apteki z adnotacją „zmieszać przed użyciem” (czytaj także: Ziołowe leki uspokajające: profil działania).

Przykładowa recepta:

Rp.
Sal Erlenmeyeri 10,0
Valerianae tinctura 10,0
Phenobarbitali natrici 0,25
Passispasmini 100,0
Aquae ad 200,0
M.f.mixt. (misce, fiat mixtura – zmieszaj, zrób mieszankę).

Sól Erlenmeyera – działania niepożądane

Nadużywanie soli bromu może prowadzić do wielu skutków ubocznych. Po pierwsze, związki te podrażniają przewód pokarmowy nawet w dawkach zwykle stosowanych (terapeutycznych). Po drugie, wysokie dawki bromków są toksyczne dla organizmu i mogą prowadzić do zatrucia. Wśród typowych objawów wymienia się wówczas problemy z koncentracją, stany depresyjne i zaburzenia psychiczne, a także charakterystyczną wysypkę na skórze acne bromata (powłoki skórne są jedną z dróg usuwania związków bromu).

Niekiedy występuje również nieprzyjemny zapach z ust, jak również zaburzenia funkcjonowania wątroby oraz tarczycy. W skrajnych przypadkach związanych z silną kumulacją bromków może dojść do śpiączki. Jedną z odtrutek są związki chloru, które podaje się najczęściej za pomocą kroplówek (np. Natrium chloratum 0,9% Fresenius).

[1] O. Sierpniowska; Receptariusz – mieszanka uspokajająca-nasercowa; Aptekarz Polski 42/20; 2010.
[2] L. Krówczyński, R. Jachowicz; Ćwiczenia z receptury; Wyd. VII 2000.